Τα παιδικά χρόνια στη Λιβαδειά. Η φτώχεια. Η τσιγγάνικη καταγωγή και το μουσικό γονίδιο που τον οδηγούσε στην παραδοσιακή μουσική και στα πανηγύρια. Ο ρατσισμός ή, στην καλύτερη περίπτωση, η καχυποψία. Οι περιορισμένες γνώσεις.
Σε πείσμα όλων όσα του είχε προδιαγράψει εξ αρχής η ζωή του, ο Κώστας Χατζής ταξίδεψε αντίθετα στη μοίρα. Κι αντίθετα στο ρεύμα. Με μια κιθάρα, μια ιδιότυπη, γοητευτική βραχνάδα στη φωνή, με ερμηνευτικό ύφος που ανέτρεχε στις ρίζες του κι ανακαλούσε, π.χ., πότε πότε τον τρόπο του φλαμένκο και μ' ένα κοινωνικό ρεπερτόριο που δεν απέκλειε τα ερωτικά τραγούδια, ο παράξενος αυτός τροβαδούρος κατάφερε τελικά να γίνει πρώτα αποδεκτός κι ύστερα αγαπητός.Δεν ήταν εύκολη η διαδρομή του. Αντίθετα. Αλλά, καθώς αύριο γιορτάζει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τα 50 χρόνια του στο τραγούδι με τη μεγάλη συναυλία «Σύνορα η αγάπη δε γνωρίζει», στην οποία είναι αποφασισμένος, μαζί με την Αντωνία Χατζίδη και τη Μαρία Αλεξίου, να δώσει ψήγματα όλης αυτής της πορείας, δεν διατηρεί πικρίες. Εχει, άλλωστε, πολλά προσωπικά επιτεύγματα για τα οποία μπορεί να είναι περήφανος.
Κοιτώντας ψηλά
Και σ' αυτά δεν περιλαμβάνονται μόνον τα τραγούδια του, αλλά η οικογένειά του, τα 6 παιδιά του, τα αναγνώσματά του, η ικανότητά του να εξελίσσεται ή, κι όταν χρειάζεται, να παίρνει αποστάσεις από τα προβλήματα. Μήπως μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του δεν υπήρξε εκείνο το τραγούδι που, με τους στίχους της Σώτιας Τσώτου, έλεγε πως «όταν κοιτάς από ψηλά, μοιάζει η γη με ζωγραφιά και συ την πήρες σοβαρά...». Ο Χατζής, λοιπόν, φαίνεται πως συνεχίζει στα μεγάλα αδιέξοδα να κοιτά ψηλά...
Ξεκινήσατε πολύ δύσκολα και στα πολύ δύσκολα επέστρεψε η χώρα...
«Εγώ πιστεύω ότι μόνο Ανωθεν θα ελευθερωθεί το ανθρώπινο γένος: "Ελθέτω η βασιλεία Σου". Από τους ηγέτες που καταπιέζουν την ανθρωπότητα δεν θα δούμε ποτέ κάτι καλό. Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος από γεννησιμιού του να προκαλεί βλάβη στο συνάνθρωπό του. Κοιτάξτε όμως και την ιστορία της Ελλάδας. Οι Ελληνες είναι ωραίος λαός αλλά παιδεία δεν υπήρξε γι' αυτόν. Να σας θυμίσω ότι το 1821 οι σύμμαχοι έκαναν πίσω γιατί είχαμε φάει τα λεφτά που μας είχαν δώσει; Ή τι έχει γράψει ο Σουρής; "Ποιος είδε κράτος λιγοστό, σ' όλη τη γη μοναδικό, εκατό να ξοδεύει και 50 να μαζεύει. Να τρέφει όλους τους αργούς, να 'χει επτά πρωθυπουργούς, ταμείο δίχως χρήματα και δόξας τόσα μνήματα. Να 'χει κλητήρες για φρουρά και να σε κλέβουν φανερά κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε, τον κλέφτη να γυρεύουνε;". Αλλά κι ο Παπαδιαμάντης στους "Εμπόρους των Εθνών" έγραφε: «Η αργία εγέννησεν την πενία. Η πενία έτεκεν την πείνα. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησεν την αυθαιρεσία. Η αυθαιρεσία εγέννησεν την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησεν την πολιτικήν"...».
Από μικρός είχατε έφεση στο βιβλίο;
«Ναι, κι η αιτία ήταν πως όταν πήγα στο σχολείο, τα άλλα παιδιά με ξεχώρισαν. Ο Ελληνας έχει ρατσισμό, αλλά όχι κατ' επίγνωση. Δεν έφταιγαν ούτε τα παιδιά ούτε οι γονείς τους. Εφταιγε η έλλειψη παιδείας. Ομως αυτά, εμένα που ήμουν παιδάκι, με γέμισαν με μίσος και πολλά κόμπλεξ. Για να ξεφύγω, άρχισα από τη Β' Δημοτικού να διαβάζω κι εξωσχολικά βιβλία κι αυτά να μου ξυπνούν άλλες απόψεις για τη ζωή. Κατάλαβα ότι ανήκω στους πληβείους κι ας μου έλεγε ο πατέρας μου (πολύ καλός και θρησκευόμενος άνθρωπος) ότι για τον Θεό είμαστε όλοι ίσοι».
«Δεν μπορούσα να κρυφτώ»
Και κάποια στιγμή αρχίσατε να μιλάτε για την κοινωνική αδικία...
«Οταν τα έλεγα, ήμουν απηγορευμένος. Και παραμένω ώς ενός σημείου: σε κάποιους χώρους, π.χ., δεν με καλούν να τραγουδήσω. Αλλά, τέλος πάντων, δεν θέλω να κάνω παράπονα για τη χώρα μου γιατί μπορεί να είμαι Τσιγγάνος αλλά είμαι και Ελληνας. Πρέπει, όμως, να πω κι ότι όσοι μας κυβέρνησαν και μας κυβερνούν δεν έσκυψαν πάνω από τα προβλήματά μας. Βέβαια, εδώ δεν έσκυψαν πάνω από τα προβλήματα των δικών τους παιδιών, εμάς τους γύφτους θα φρόντιζαν;»
Δεν αρνηθήκατε ποτέ τη φυλή σας, ενώ άλλοι σπουδαίοι Τσιγγάνοι καλλιτέχνες αρνούνται την καταγωγή τους.
«Ρωτήσατε ποτέ τι έχουν περάσει ή τι έχουν δει να παθαίνουν οι δικοί τους; Εγώ δεν μπορούσα να κρυφτώ λόγω χρώματος -διαφορετικά ίσως και να το 'χα κάνει».
Τον ρατσισμό τον αντιμετωπίσατε και στο τραγούδι;
«Βέβαια. Αλλά αν είχα κάποτε εκατό κόμπλεξ, κατάφερα να πετάξω από πάνω μου τα πέντε-έξι κι έτσι να μπορώ να επικοινωνώ, να αγαπώ και να συγχωρώ. Τα κατάφερα χάρη στη Γραφή, που τη διάβασα ως το φιλοσοφικό προσπέκτους της ζωής».
Παρά τα προβλήματα, εσείς επιβληθήκατε τελικά και μάλιστα μ' ένα πολύ προσωπικό στυλ ερμηνείας... Πώς το αναπτύξατε;
«Στην αρχή δεν είχα σκοπό να γίνω καλλιτέχνης, παρ' όλο που είχα γεννηθεί σε μια οικογένεια όπου όλοι είχαν σχέση με τη μουσική. Ο παππούς, από την πλευρά της μάνας μου, ήταν ο Κώστας Καραγιάννης, ένας από τους καλύτερους κλαρινίστες που είχε η χώρα μας. Δούλεψα και μ' εκείνον και μ' άλλους σπουδαίους οργανοπαίχτες. Αλλά επειδή είχα αποκτήσει άλλες απόψεις, δεν μου άρεσε να παίζω μουσική κάπου που 'ρχονταν να πιουν κι εγώ έπρεπε να περιμένω πότε θα πιουν αρκετά για να χορέψουν και να ρίξουν λεφτά. Κι ύστερα μ' ενοχλούσε το ότι όλα τα τραγούδια που παίζαμε ήταν για τα γαλάζια ή τα μαύρα μάτια, για τα μαύρα μαλλιά κ.λπ. Δεν γράφονταν τραγούδια για μια κοινωνική κατάσταση. Γι' αυτό άρχισα να γράφω εγώ τέτοιου είδους μπαλάντα».
«Πείνασα πολύ»
Σας άκουγε ο κόσμος;
«Στην αρχή όχι. Στο τραγούδι δεν χρωστάω τίποτα. Αυτό μου χρωστάει. Πείνασα πολύ -δεν πάει το μυαλό σας πόσο- μέχρι να με ακούσει ο κόσμος. Και κοιμήθηκα άπειρες φορές στο δρόμο. Οταν άφησα τη Λιβαδειά, όπου μεγάλωσα σε μία καταπληκτική γειτονιά, με σύμπνοια κι αγάπη, και μετανάστευσα κάτω από τον ίδιο μου τον ουρανό, στην Αθήνα, πέρασα πολύ δύσκολα. Οχι ότι δεν έζησα κι ωραίες στιγμές στις αθηναϊκές γειτονιές, με τους ανθρώπους που συνεργάστηκα. Είχα την τύχη να γνωρίσω πολύ μεγάλες φυσιογνωμίες, που μου έδωσαν ένα ποτήρι νερό. Δεν το ξεχνάω».
Πότε είπατε «τα κατάφερα»;
«Οταν έκανα οικογένεια, όταν δεν πρόδιδα τη γυναίκα μου, όταν αγαπούσα τη μάνα μου και τον πατέρα μου, τους φίλους και τους γύρω μου. Αυτό ήθελα. Το να πετύχει κάποιος και να βγάλει λεφτά δεν φέρνει ευτυχία. Εγώ και σε τσαντίρι να ήμουν, θα ήμουν ευτυχισμένος με τις απόψεις μου και με τον τρόπο που φέρθηκα στους δικούς μου. Υπήρξαν εποχές που δεν ήθελα να είμαι στη ζωή αλλά κρατήθηκα για τους δικούς μου. Οταν όμως στάθηκα στα πόδια μου, πρώτα αυτούς κοίταξα και μετά τον εαυτό μου. Κι οι γονείς μου είδαν πώς λειτουργούσα και τι απόψεις είχα για τη ζωή κι έφυγαν πολύ ευτυχισμένοι». *
ΠΗΓΗ//ἜΛΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ//
