ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΑΝΤΡΕΣ-ΟΡΚΙΣΜΕΝΕΣ ΠΑΡΘΕΝΕΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΩΝ

Ορκισμένη παρθένα της Β. Αλβανίας.

Στους πληθυσμούς της Βόρειας Αλβανίας, τους Αλβανούς του Μαυροβουνίου, του Κοσσόβου και της ΠΓΔΜ όταν μια οικογένεια μείνει χωρίς αρσενικούς απογόνους, είναι απολύτως φυσιολογικό μία γυναίκα της οικογενείας αναλαμβάνει τον κοινωνικό ρόο του αρσενικού της οικογενείας με την την προϋπόθεση να απέχει από το sex. 

 Στις αρχές του 20 ου αιώνα η Αγγλίδα περιηγήτρια Edith Durham ταξίδευε στη μουσουλμανική Βόρειο Αλβανία εκεί συνάντησε κάτι που μέχρι τότε αγνοούσε ο δυτικός κόσμος. Στα χωριά των Γκέκηδων συνάντησε μερικούς ασυνήθιστους άνδρες. Πιο λεπτοφτιαγμένους, με πιο λεπτή  φωνή, χωρίς γένια και  με στήθος!

Δεν υπήρχε η  αμφιβολία πως ήταν άντρες, αφού ήταν ντυμένοι με ανδρικά ρούχα, είχαν ανδρικές συνήθειες, ανδρικούς τρόπους και πάνω απ’ όλα ανδρικό κοινωνικό ρόλο. Σε μια κοινωνία όπου οι γυναίκες έμεναν κλεισμένες μέσα στα σπίτια, αυτοί κυκλοφορούσαν ελεύθεροι, πήγαιναν στα καφενεία, υποδέχονταν τους ξένους στο σπίτι και γενικά έκαναν ότι κάνουν οι άντρες της κοινωνίας τους. Έκαναν τις γεωργικές δουλειές, οργάνωναν τις αγοραπωλησίες, αποφάσιζαν το χτίσιμο των σπιτιών, συμφωνούσαν τους γάμους, ρύθμιζαν τα χρέη της οικογένειας. Όλοι αναφέρονταν σε αυτούς χρησιμοποιώντας καταλήξεις αρσενικού γένους, όλοι τους σέβονταν ως αρχηγούς των οικογενειών τους.

Η Durham έμαθε ότι αυτοί οι άνδρες ήταν κάτι το μοναδικό. Δεν επρόκειτο για άτομα με γενετική ή ορμονική ιδιομορφία. Κανείς δεν έκανε νύξη για ένα «τρίτο φύλο». Αυτοί οι ασυνήθιστοι άντρες ήταν στην πραγματικότητα γυναίκες, οι οποίες κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και προϋποθέσεις είχαν αλλάξει το κοινωνικό τους φύλο και είχαν γίνει «άντρες», κατάσταση απολύτως αποδεκτή από την τοπική κοινωνία! Επρόκειτο για τις verginesha, τις «ορκισμένες παρθένες» των Βαλκανίων.

Ο ανθρωπολόγος Rene Gremaux εντόπισε εκατόν είκοσι τέτοιες περιπτώσεις και  μια  μελέτη του φαινομένου.

Από αιώνες, οι αγροτικές-κτηνοτροφικές κοινωνίες της ορεινής, Βορείου Αλβανίας ήταν οργανωμένες με βάση πατριαρχικές οικογένειες, οι οποίες εμπλέκονταν σε συνεχείς συγκρούσεις και βεντέτες μεταξύ τους. Οι εσωτερικές σχέσεις αυτών των οικογενειών καθορίζονταν από έναν άγραφο κώδικα, το «κανούν» (κανόνα) και τον αυστηρό διαχωρισμό των δύο φύλων, που έδινε μια  χαμηλότερη κοινωνική θέση στις γυναίκες.

Άφηνε όμως ένα μικρό παράθυρο ανοικτό. Μια γυναίκα μπορούσε να αλλάξει τη μοίρα της και να αναλάβει ανδρικό ρόλο με μία προϋπόθεση: ότι θα ορκίζονταν μπροστά στους γηραιότερους της οικογένειας αγαμία και παρθενία για την υπόλοιπή της ζωή.

Ποιοι θα μπορούσαν να είναι οι λόγοι που θα οδηγούσαν μια γυναίκα σε αυτή την  απόφαση;

Οι λόγοι που βάραιναν για μια τέτοια απόφαση ήταν κυρίως δύο. Στις πατριαρχικές κοινωνίες οι δουλειές και οι υποχρεώσεις ήταν σαφώς προσδιορισμένες και σαφείς για τα δύο φύλα. Αν μια οικογένεια έμενε χωρίς αρσενικούς απογόνους ή χωρίς κάποιον ενήλικο άνδρα να διαχειριστεί την περιουσία της, μοιραία το βάρος έπεφτε στους ώμους της μεγαλύτερης κόρης. Λόγω όμως του ότι μια γυναίκα δεν ήταν δυνατόν να κάνει ανδρικές δουλειές και να συναναστρέφεται με άντρες, η συμβιβαστική φόρμουλα, που δε συγκρούονταν με τα κοινωνικά στερεότυπα, ήταν η γυναίκα να... αλλάξει φύλο. Μετά από μια τελετή-συμφωνία, όλοι την αντιμετώπιζαν πια σαν άντρα. Ο όρκος της αγαμίας είχε την πρακτική έννοια ότι η οικογενειακή περιουσία δε θα χάνονταν ως προίκα που αναγκαστικά θα έπαιρνε μαζί της η νύφη.

Ο δεύτερος λόγος που οδηγούσε στον όρκο της παρθενίας ήταν ακόμη πιο σκληρός. Με το που γεννιόταν ένα κορίτσι, η οικογένειά της αποφάσιζε το μέλλοντα γαμπρό ανάλογα με τα οικονομικά της συμφέροντα και τις στρατηγικές της συμμαχίες. Μόνος τρόπος για να αποφύγει ένα κορίτσι το προδιαγεγραμμένο του μέλλον, ήταν να αλλάξει φύλο. Ο όρκος της παρθενίας εξυπηρετούσε εδώ έναν εντελώς διαφορετικό σκοπό απ’ ό,τι στη πρώτη περίπτωση. Αν η ορκισμένη παρθένα παντρευόταν, αυτό θα θεωρείτο μέγιστη προσβολή για την οικογένεια του προσυμφωνημένου γαμπρού, η οποία θα θεωρούσε ότι εξαπατήθηκε. Θα ξεκινούσε, έτσι, μια βεντέτα για το ξέπλυμα της ντροπής .

Είναι, πάντως, ενδιαφέρον ότι η αλλαγή του κοινωνικού φύλου δεν συνεπάγονταν και αλλαγή της σεξουαλικής ταυτότητας. Οι αναφορές για λεσβιακές σχέσεις ανάμεσα στις verginesha είναι ελάχιστες.